القسام؛ از ولادت تاشهادت(8)

نگاهي به زندگينامه زنده ياد شهيد شيخ عزالدين القسام
 

تشييع پيکرهاي شهدا در حيفا
 

مراسم تشييع پيکرهاي شهداي يعبد در شهر حيفا به رغم مخالفت مقامهاي انگليس با شکوه بيسابقه اي برگزار شد. ضمن اينکه شهادت القسام توده فلسطيني را اندوهگين و عزادار ساخت، در عين حال در دل اشغالگران انگليسي و يهوديان غاصب ترس و نگراني ايجاد کرد. بگونه اي که اين ترس و وحشت در مطبوعات صهيونيستي آن روز کاملا نمايان بود. از سوي ديگر موج همبستگي مردمي با شهيدان راه آزادي و استقلال فلسطين تأثير ژرفي در دگرگوني روند مبارزه ميان فلسطيني ها و صهيونيست ها برجاي گذاشت . بي ترديد واکنش هاي مردمي به شهادت القسام در آن مرحله سرنوشت ساز از تاريخ مبارزات ملت فلسطين، نقش بسزايي در پايه گذاري مبارزاتي به شکل نوين و سازمان يافته داشته است.
به هر حال پيکرهاي القسام، الزيباوي و المصري از جنگل هاي يعبد به ميدان اصلي روستا انتقال داده شد تا مأموران پليس حيفا از راه برسند و اين پيکرهاي را تحويل گرفته و به حيفا انتقال دهند . ساعت 14يک خوردو نظامي با پنج سرنشين به فرماندهي نوري العبوشي از نيروهاي محلي پليس وارد يعبد شد و پيکرهاي شهدا را تحويل گرفت. مقام هاي انگليسي که انتظار واکنش اهالي مناطق شمالي فلسطين را نداشتند به پليس دستور دادند پيکرهاي شهدا را تحويل بازماندگان شان در شهر دهند. مقام هاي انگليسي به اداره پليس حيفا توصيه کرده بودند که پيکرهاي شهدا را به دو شرط تحويل بازماندگان شان دهند. شرط اول مراسم تدفين رأس ساعت 10صبح روز 195/11/21آغاز شود. شرط دوم مراسم از منزل شيخ عزالدين القسام آغاز و در قبرستان روستاي «بلد الشيخ» پايان يابد. اين دو شرط به اين دليل بود که مردم اجازه تشييع شهدا در داخل شهر را نداشته باشند.
پيش از تشييع پيکرهاي شهدا، اکرم زعيتر از سران حزب الاستقلال در شهر نابلس و رشيد الحاج ابراهيم و صبحي الخضره از شخصيت هاي برجسته اين حزب در حيفا با يکديگر تماس گرفته و به توافق رسيدند که مراسم تشييع بگونه اي که شايسته جايگاه شهدا باشد برگزار شود. از سوي ديگر اکرم زعيتر بيانيه شديد اللحن و مهمي در روزنامه الجامعه الاسلاميه منتشر کرد و از اقشار مختلف مردم و رهبران احزاب سياسي خواست در مراسم تشييع پيکر القسام و همرزمان او شرکت نمايند. در اين بيانيه آمده بود : فردا در مراسم تشييع پيکر صاحب فضيلت و استاد برجسته شيخ عزالدين القسام رئيس انجمن جوانان مسلمان حيفا و امام جمعه و خطيب مسجد جامع اين شهر و همرزمان او که در يعبد به شهادت رسيدند شرکت کرده و آنان را خاکسپاري مي کنيم. من امروز سران احزاب و رهبران سياسي فلسطين را به شرکت در اين مراسم دعوت مي کنم. نحاس پاشا رهبر مصر و سران احزاب سياسي آن کشور روزانه در مراسم تشييع پيکر شهدا پيشاپيش مردم حرکت مي کنند. آيا رهبران سياسي و جوانان فلسطين در مراسم تشييع پيکر اين عالم ديني و همرزمان با ايمان او شرکت خواهند کرد ؟
پيکرهاي شهدا ساعت 19روز 1935/11/20به حيفا انتقال داده شدند. توده مردم براي عرض تسليت به شکل گروهي به خانه شهيد شيخ عزالدين القسام و ساير شهدا مي آمدند . انجمن جوانان مسلمان جلسه اضطراري تشکيل داد، ولي هيچ مأمور پليس جرأت حضور در آن را نداشت. پس از اين جلسه عده اي از جوانان به منزل القسام رفته و يک گروه پيشاهنگي به عنوان گارد احترام تشکيل دادند . فرداي آن روز شهر حيفا يکپارچه تعطيل شد . ادارات، مغازه ها، رستوران ها همه اعتصاب کردند . گروهي از مردم با حضور در خانه هاي شهيد يوسف عبدالله الزيباوي و عطيفه المصري پيکرهاي آندو را به منزل شهيد القسام انتقال دادند . حدود ساعت 10بامداد پيکرهاي شهدا به طرز باشکوهي به مسجد جامع شهر انتقال داده شد. آن روز شيخ يونس الخطيب قاضي پيشين مکه مکرمه پس از امامت نماز ظهر در حضور هزاران سوگوار از مقام شامخ شهدا تجليل به عمل آورد.
اکرم زعيتر در توصيف مراسم تشييع با شکوه شهداي اولين قيام مردم فلسطين نوشته است :قلم از توصيف اين صحنه ناتوان است. هزاران تن از مردم در حالي که پيکر شهدا را به دوش داشتند يکصدا فرياد الله اکبر ..الله اکبر سرمي دادند. صداي گريه و مويه زنان از پشت بام ها و پنجره ها به گوش مي رسيد. از ميان جمعيت کسي فرياد انتقام ...انتقام سر مي داد و هزاران تن از مردم سوگوار پشت سر او يکصدا فرياد انتقام ...انتقام را تکرار مي کرد . شرکت کنندگان اين مراسم در يک حماسه بي نظير و با سردادن شعارهاي انقلابي زمين را زير پاي خود تکان مي دادند. در جريان مراسم تشييع زدوخوردهايي ميان مردم با نيروهاي انگليسي روي داد که در نتيجه آن دو افسر پليس حيفا به نام هاي مستر جيمز و مستر رينگ زخمي شدند. قطاري که سرنشينان آن يهوديان بودند و از حيفا عازم شهرک صهيونيست نشين کريات حاييم بود مورد حمله قرار گرفت. پليس از بيم گسترش خشم عمومي و امکان حمله به شهرک صهيونيست نشين يا جور نيروهاي کمکي در آنجا مستقر کرد . در اين زدوخوردها يک سرباز انگليسي با باتوم جمجمه يک شهروند فلسطيني را شکافت که توسط مردم به بيمارستان انتقال يافت.
قرار بر اين بود که مراسم تشييع تا خانه شيخ شهيد ادامه يابد و پيکرهاي شهدا از آنجا با خودرو به قبرستان بلد الشيخ که پنج کيلومتر با شهر فاصله داشت انتقال داده شود . اما مردم انقلابي با اين تصميم مخالفت کرده و پيکرهاي شهدا را تا قبرستان بلد الشيخ تشييع و با لباس هاي خونين به خاک سپردند. فقط کفش و جوراب شهيد القسام را از پاي او بيرون آوردند. خيريه فخرالدين نوه شهيد القسام در اين باره نقل کرده است که پدرش جوراب ها را در ظرف شيشه اي قرار داده و هر روز پس از اقامه نماز صبح و تلاوت قرآن جوراب هاي عطر آگين پدر را مي بوسد. تصور کنيد که مردم چگونه پيکرهاي شهدا را با همان لباس خونين شهادت به خاک سپردند. تشييع پيکرهاي شهدا از حيفا تا قبرستان بلد الشيخ سه ساعت و نيم طول کشيد.
فرداي آن روز مستر سبايسر رئيس اداره کل پليس انگليس در فلسطين با ارسال تلگرامي براي ستوان بار کرمعاون اداره پليس منطقه حيفا و افسران و مأموران انتظامي از بردباري و خويشتنداري آن ها نسبت به عکس العملهاي مردم عزادار در حين تشييع پيکرهاي شهدا تشکر و قدرداني کرد. اين در حالي است که مستر جيمز معاون رئيس پليس و مستر رينگ بازرس کل پليس به خاطر مصدوميتي که در جريان زد و خورد با مردم داشتند چند روز در خانه بستري بودند. چهار جوان فلسطيني نيز به اتهام پرتاب سنگ به سوي افراد و مراکز پليس هنگام تشييع شهدا باز داشت شدند.
همزمان با تشييع پيکرهاي سه تن از شهدا در حيفا، پيکر شهيد سعيد الحسان در روستاي يعبد نيز با شکوه خاصي و با شرکت اهالي روستاهاي اطراف تشييع و به خاک سپرده شد. اهالي روستاهاي اطراف جنين آن روز را تعطيل نموده و همگي در مراسم تشييع اين جوان شهيد شرکت کردند.گفته شده که چهارصد تن از زنان روستا همچنين در اين مراسم حضور داشتند. اهالي شهر جنين نيز با آگاهي از عضويت شهيد سعيد الحسان در جنبش القسام تصميم گرفتند بارگاه مناسبي براي او برپا کنند. بر اين اساس کميته اي متشکل از شخصيت هاي خيرخواه جنين، مأمور جمع آوري کمک هاي مردمي براي ساخت بارگاه شدند.

برپايي نماز ميت بر اروا ح شهدا در سرتاسرفلسطين
 

احساس حزن و اندوه براي از دست دادن شهداي جنبش القسام ، شهرها و روستاهاي فلسطين اشغالي را فرا گرفت. بگونه اي که اين حادثه تأثير بسيار عميقي ميان فلسطيني ها صرفنظر از تفاوت مذهبي و گرايشات سياسي شان داشت. در شهر نابلس از روز 1935/11/21عزاي عمومي اعلام شد و عده اي از شخصيت هاي برجسته و جوانان اين شهر براي شرکت در مراسم تشييع پيکر شهداء به حيفا رفتند . از مئذنه هاي مساجد شهر آيات کلام الله مجيد پخش شد، در پايان مراسم نماز جمعه براي روح شهدا نماز ميت اقامه گرديد. اين در حالي است که خبر شهادت القسام و ياران او از طريق مساجد به مردم اعلام شده بود.
در شهر صفد در شمال فلسطين اشغالي نيز عزاي عمومي اعلام شد، و مردم با حضور در مساجد شهر نماز ميت اقامه کردند. از لحظه اي که مردم شهر الخليل از شهادت شيخ القسام خبردار شدند حزن و اندوه سراسر شهر را فراگرفت . هنگام برپايي نماز جمعه در حرم ابراهيم الخليل و ساير مساجد شهر براي شهداء نماز ميت خوانده شد. روز 1935/11/23شخصيت هاي شهر الخليل تصميم گرفتند هيئتي را براي تسليت شهادت محمد ابوقاسم خلف به شهر حلحول اعزام نمايند. در همين حال با انتشار خبر شهادت القسام غم و اندوه وصف ناپذيري سراسر شهر قدس را فراگرفت . جمعيت انبوهي براي شرکت در نماز ميت در مسجد الاقصي و ساير مساجد شهر حضور يافتند . نماز ميت در شهر قلقيليه و روستاي بني صعب نيز اقامه گرديد.
خبر شهادت القسام از طريق بلندگوي مسجد جامع يافا به آگاهي مردم رسانده شد، و از آنان دعوت به عمل امد در نماز ميت شرکت نمايند. شيخ فوزي اليافي امام جمعه يافا جزئيات نبرد يعبد ميان گروه القسام و اشغالگران انگليسي را براي نمازگزاران تشريح کرد و خاطر نشان ساخت که اين شهدا جايگاه خاصي نزد خداوند متعال دارند.
خبرنگار روزنامه الجامعه الاسلاميه در يافادر توصيف عکس العمل اهالي شهر نسبت به شهادت القسام نوشت :چهره هاي غمزده ، رنگ هاي پريده و قلب هاي نگران، نشانگر عمق فاجعه اي است که ملت فلسطين دچار آن شده است. باشگاه هاي اجتماعي و انجمن هاي فلسطيني به رغم اختلاف فکري و گرايش هاي سياسي و مذهبي شان کار و زندگي شان را رها کرده و درباره ويژگي هاي اخلاقي شهيد بزرگوار شيخ عزالدين القسام بحث مي کردند. خبرنگار اين روزنامه از ظهر طولکرم نيز گزارش دا د که اهالي شهر درباره اين شهيدان گرانقدر و شيوه فداکاري شان در راه نجات ميهن بحث مي کنند. خبرنگار ديگري در صفد اظهار داشت که انگليسي ها اگر چه القسام را به شهادت رساندند اما هرگز نخواهند توانست روح بلند او را از اين ملت دور کنند.
در شهر غزه در جنوب فلسطين نيز خبر شهادت القسام و همرزمان او از طريق بلندگوي مسجد جامعه به مردم ابلاغ شد، و توده مردم در مراسم سوگواري ايشان شرکت کردند. بسياري از مردم با آفرينش صحنه هاي بسيار زيبا، نوزادان خود را القسام ناميدند. سعيد عزيز عيسي نخستين شهروند غزه بود که نوزادش را عز الدين نامگذاري کرد.
در پي انتشار خبر شهادت القسام و دسته اي از ياران وفادار او در يعبد، از طريق بلندگوهاي مساجد دمشق پايتخت سوريه مردم در غم و حسرت فرو رفته و با ملت فلسطين ابراز همدردي کردند. مردم سوريه که القسام را فرزند اين سرزمين مي دانستند با حضور در مساجد براي ارواح پاک شهدا نماز ميت اقامه کردند. در روستاي جبله زادگاه القسام در شمال سوريه نيز مراسم بزرگداشت با شکوهي برگزار گرديد.

همبستگي با خانواده هاي شهدا
 

چند روزي از شهادت اين ستاره هاي درخشان نگذشته بود که انجمن هاي اسلامي و نهادهاي اجتماعي و سياسي در شهرها و روستاهاي فلسطين کار همياري با خانواده هاي شهدا را آغاز کردند. در اين فعاليت هاي مردمي، حزب العربي فلسطين وابسته به حاج امين حسيني مفتي قدس، روزنامه هاي الدفاع و الجامعه الاسلاميه، حزب کنگره جوانان شاخه حيفا، شعبات مختلف انجمن جوانان مسلمان، جمعيت هلال احمر حيفا، با شگاه هاي ورزشي و پيشاهنگي، اتحاديه هاي کارگري و دانش آموزي مدارس حيفا در اين همياري مردمي شرکت کردند. افزون بر آن شيخ يونس الخطيب مفتي پيشين مکه مکرمه، مصطفي العوري قاضي شرع شهر طولکرم ، و اکرم زعيتر از شخصيت هاي سرشناس حزب الاستقلال در چارچوب اين همياري حضور فعال داشتند.
حزب العربي با انتشار بيانيه اي از همه دفاتر خود در سرتاسر فلسطين دعوت به عمل آورد به منظور حمايت از خانواده هاي معظم شهدا در اين همياري مردمي شرکت نمايند . در شهر يافا نيز به منظور سازماندهي و نظارت بر تلاش هاي مردمي براي همياري خانواده شهدا ستادي متشکل از شخصيت هاي برجسته شهر تشکيل گرديد. در حيفا نيز کميته اي به رياست رشيد الحاج ابراهيم مدير بانک العربي و دوست صميمي القسام تشکيل گرديد. تا اوائل فبريه سال 1936مبلغ قابل ملاحظه اي در حدود 767پوند فلسطين به منظور همياري خانواده هاي شهدا جمع آوري شد. مطبوعات فلسطين به منظور زنده نگه داشتن ياد و خاطره شهداي جنبش القسام، و همياري خانواده هاي آنان، پيشنهاد کردند اولين روز عيد فطر به نام روز شهيد القسام نامگذاري شود . و اين پيشنهاد مورد قبول همه محافل و شخصيت هاي فلسطيني قرار گرفت مردم فلسطين در آن سال از برگزاري مراسم شادماني و جشن هاي عيد فطر خودداري کردند.
احزاب سياسي و هيئت هاي مردمي نيز به نشانه ابراز انزجار از سياست هاي انگليس در فلسطين از جمله به شهادت رساندن القسام از مردم خواستند از پرداخت ماليات به دولت دست نشانده در آن سال خودداري کنند. ابراهيم الشنطي سردبير روزنامه الدفاع در توصيف حال و هواي شهر نابلس در اولين روز عيد فطرسال شهادت القسام نوشت: درروزعيد فطر از شهر نابلس مي گذشتم. دانش آموزان و نوجوانان را ديدم که از شرکت در اماکن تفريح و سرگرمي روز عيد رويگردان بودند. در اين شهر با صحنه هاي زيبايي برخورد کردم. نوجوانان باندهايي روي پيشاني خود قرار داده بودند که روي آن چنين نوشته شده بود:«ياد شهيد القسام را گرامي بداريد». اين صحنه ها اوج همبستگي با شهدا و اوج همياري با خانواده هاي آنان را مي رساند.

مراسم اربعين شهادت القسام
 

در مراسمي به مناسبت اربعين شهادت شيخ عز الدين القسام و پنج تن از ياران وفادار او در مناطق مختلف فلسطين برگزار گرديد، سخنرانان به تأثير خون شهدا در باروري نهضت اسلامي و حرکت رهايي بخش مردمي در رويارويي با اشغالگران انگليسي و يهوديان غاصب اشاره کردند. رشيد الحاج ابراهيم که به نمايندگي از سوي انجمن جوانان مسلمان سخن مي گفت وفاداري به راه القسام و همرزمان شهيد او را يک وظيفه ديني و ملي دانست . او با اشاره به اينکه القسام چند سال رياست انجمن جوانان مسلمان را بر عهده داشته و راهکار و مسير اين انجمن را ترسيم کرده است، اين مراسم در راستاي پاسداري از نام و ياد و ارج نهادن به اهداف ارزشمند او مبني بر تقويت حس مقاومت و شهادت و آزادي خواهي برگزار شده است. الحاج ابراهيم شهادت القسام را واکنشي طبيعي به سياست هاي يهودي کردن فلسطين توسط دولت استعمار گر انگليس تعبير کرد.
سليمان الفاروقي سردبير روزنامه الجامعه الاسلاميه نيز طي سخناني با تجليل از مقام شامخ القسام در ميان ملت فلسطين، ديگران را به پيروي از راهکارهاي اين شخصيت فداکار فرا خواند و تأکيد کرد که القسام آرمان فلسطين را از چارچوب حرف به ميدان عمل منتقل کرد. الفاروقي به مجلس شوراي ملي فلسطين که مرکزيت آن در قدس قرار دارد به شدت حمله کرد و خطاب به اعضاي آن گفت که کار و تلاش شان بيهوده و هيچ مشکلي را حل نمي کند و شايسته است مانند القسام عمل کند.
عوني عبدالهادي رئيس کانون و کلاء فلسطين نيز در سخناني تأکيد کرد که شيخ عز الدين القسام به منظور فراهم نمودن شرايط زندگي آزاد و مستقل براي شما فلسطيني ها، زندگي راحت در حيفا را کنار گذاشت و به کوه هاي صعب العبور صعود کرد تا شما با عزت و کرامت زندگي کنيد. برتري انسان به ميزان دانش و هنر اوست. نشانه فضيلت انساني، دانايي و هنرنمايي انسان است. و اولين فضيلت انساني، فداکاري براي نجات ديگران است. در زندگي امروز، سعادت و زيبائي مطلق وجود ندارد . خداوند القسام را بيامرزد که پيکار را با شهادت در آميخت و مرگ شرافتمندانه را بر زندگي ننگين ترجيح داد.
اکرم زعيتر نويسنده سرشناس فلسطيني طي سخناني آتشين به دولت دست نشانده انگليس و سياست يهودي کردن فلسطين به شدت حمله کرد و اظهار داشت : در اين مراسم باشکوه مي خواهيم به سمع استعمارگران برسانيم که حاضريم در راه آزادي و نجات ميهن کشته شويم. البته تفاوت ما و القسام اين است که او چگونه مردن و چگونه به بهشت رفتن را شناخت. او خواسته ها و اراده ملت را به بهترين شکل بيان کرد. حضور شکوهمند و گسترده مردم در مراسم تشييع و خاکسپاري و اربعين شهيد القسا م گوياي اين واقعيت که ملت فلسطين به شهداي گرانقدر خود ارج مي نهد.
آنگاه ابراهيم الشنطي سردبير روزنامه الدفاع پشت تريبون قرا گرفت و با ايرا د سخنان زيبايي خطاب به مردم حاضر در مراسم گفت :يعبد نشانه خشم ماست...انتقام خون شهداي يعبد را از دشمنان مي گيريم.... ما حسين (ع) داريم...ما کربلا داريم...يعبد دانشگاه انسان سازي ماست ...شهيدان يعبد چون القسام پيشوايان ما هستند...
احمد الشقيري نيز با انتقاد از موضع سازشکارانه مجلس شوراي قانونگذاري فلسطين اظهار داشت : در ماهيت استعمارگران انگليسي خيرخواهي براي ملت ما وجود ندارد. شيخ شهيد و همرزمان او قاتل نبودند تا به ادعاي واهي اخلال در امنيت عمومي 200نظامي براي قتل آنان بسيج کنند. اکنون اين شهيدان قهرمان فلسطين، در جوار رحمت الهي قرار گرفته اند. استعمارگران به منظور مخدوش کردن چهره اين قيام مردمي مدعي شدند که کمونيست ها القسام را استخدام کرده اند. انگليسي ها درو غ گفته اند. اهداف و انگيزه هاي قيام القسام شرافتمندانه بوده است. انگليسي ها بهانه اي براي باورنکردن وعده هاي دروغين آن ها باقي نگذاشتند. به همان اندازه که به قدرت هاي بزرگ مشکوک و مظنون هستيم به انگليس هم مشکوک و مظنون هستيم . رويدادهايي که پس از شهادت شيخ عزالدين القسام و ياران خداجوي او در سرزمين فلسطين اتفاق افتاد نشان داد که اين قيام زمينه ساز قيام هاي فراگير و همگاني بوده که حدود دو ماه پس از شهادت او در يعبد در سال 1936آغاز شد و تا پايان سال 1939ادامه داشت. بي ترديد عمق تأثيرگذاري حرکت جهادگرانه و مبارزات خستگي ناپذير شهيد القسام در سخنان و گفتارهاي رهبران جنبش هاي اسلامي و ملي فلسطين به روشني هويداست.

واکنش صهيونيست ها
 

محافل صهيونيستي و مهاجران يهودي فلسطين خرسندي خود را نسبت به شهادت شيخ عز الدين القسام و گروهي از مجاهدان به دست اشغالگران انگليسي پنهان نکرده و اين اقدام را ستودند. روزنامه هاي صهيونيستي در آن مرحله همچون هايردن، داوار، آرتس، هابوکر، و پالستاين پست با آب و تاب بيسابقه اخبار نبردها بين مجاهدان گروه القسام و نظاميان انگليسي را لحظه به لحظه پيگيري نموده و اين نبرد را در نتيجه کشته موشيه روزنفيلد در اطراف جنين و به قتل رسيدن تعدادي از مهاجران يهودي در مناطق شمالي فلسطين عنوان کردند.
مطبوعات صهيونيستي در پوشش خبري اين نبرد کوشيدند از موضع پليس انگليس دفاع کنند و انقلابيون را گروهي دزد و راهزن معرفي کردند. محافل صهيونيستي نيز با انتشار بيانيه هايي با استفاده از تعابير زشت شهيد القسام و يارانش را تروريسم خواندند و مدعي شدند که افراد القسام پيشينه خوبي نداشتند. برخي از اين مطبوعا ت نوشتند که القسام حدود 12سال در تعقيب پليس فرانسه در سوريه بوده است. هدف صهيونيست ها از پخش چنين ياوه گويي ها تلاشي به منظور کاستن از ميزان محبوبيت و پايگاه مردمي القسام و همرزمانش در افکار عمومي فلسطيني ها بوده است.
البته نبايد فراموش کرد که انتشار تحليل هاي منطقي و گزارش هاي مستند در مطبوعات عربي زبان که واکنش هاي خشمگينانه فلسطيني ها نسبت به جنايت انگليسي ها را به همراه داشت به ايجاد ترس و نگراني در دل يهوديان دامن زد. آدون ديزنکوف رهبر صهيونيستي هاي افراطي در تل آويو در اعتراض به برخورد مطبوعات فلسطيني با جريان شهادت القسام، با نمايندگان دولت دست نشانده انگليس جلسه تشکيل داد و گروه القسام را تروريست توصيف کرد. بيشتر روزنامه هاي صهيونيستي در واکنش به حرکت انقلابي شهيد عزالدين القسام مدعي شدند که فلسطينها با آتش بازي مي کنند و روشن نيست که اين بازي تا چه زماني ادامه خواهد يافت؟مطبوعات صهيونيستي با طرح اين پرسش ها که چرا دولت انگليس بايد در برابر اقدامات تحريک آميز فلسطيني ها بي تفاوت باشد؟آيا کميسارياي انگليس تفنگ القسام را که به سمت انگلستان نشانه رفته است ملاحظه نمي کند؟آيا با انگليس که اعراب را از بندگي دولت عثماني نجات داد بايد فلسطيني ها اينگونه برخورد کنند؟آيا يهوديان نبايد با هر وسيله اي که شده از خودشان دفاع کنند؟.
منبع:ماهنامه شاهد یاران، شماره 55